در شرایط جنگی، زیرساخت‌های حیاتی ارتباطی و مالی که درگاه‌های پرداخت به آن‌ها وابسته هستند، معمولاً هدف اصلی حملات سایبری، تخریب فیزیکی یا محدودیت‌های سیاسی و اقتصادی قرار می‌گیرند. این وضعیت باعث ایجاد اختلالات گسترده‌ای در عملکرد سیستم‌های پرداخت آنلاین می‌شود و دسترسی به خدمات مالی را با مشکلات جدی روبه‌رو می‌کند. از طرف دیگر، تحریم‌ها و محدودیت‌های داخلی باعث مسدود شدن یا کاهش دسترسی به برخی درگاه‌ها می‌شوند که فشار زیادی به کسب‌وکارهای اینترنتی وارد می‌کند.
در چنین شرایطی، درگاه‌های پرداخت پایدار که قابلیت ادامه فعالیت بدون وابستگی کامل به زیرساخت‌های شکننده را دارند، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کنند و انتخاب میان درگاه‌های داخلی و بین‌المللی بر اساس نوع بحران و دسترسی به اینترنت صورت می‌گیرد. همچنین، راهکارهایی مانند استفاده از رمزارزها و کیف‌پول‌های داخلی به عنوان جایگزین‌های امن و انعطاف‌پذیر مورد توجه قرار می‌گیرند. در ادامه، با ویژگی‌های درگاه‌های پایدار، تفاوت امنیت و پایداری، نقش رمزارزها و کیف‌پول‌ها، و بررسی برندهای موفق در حفظ تداوم پرداخت آنلاین در شرایط جنگی بیشتر آشنا خواهیم شد.
چرا درگاه‌های بانکی در شرایط جنگی دچار اختلال می‌شوند؟
در زمان جنگ، زیرساخت‌های ارتباطی مانند شبکه اینترنت، دیتاسنترها و سامانه‌های بانکی جزو نخستین اهداف حملات سایبری یا تخریب فیزیکی محسوب می‌شوند. این زیرساخت‌ها نه‌تنها به دلیل حساسیت بالا، بلکه به‌خاطر تأثیر مستقیم بر جریان اطلاعات و پول، در اولویت حمله قرار می‌گیرند. از آن‌جایی که درگاه‌های بانکی به شدت به سرورهای متمرکز، خطوط ارتباطی دولتی و اتصال دائمی به شبکه‌های بانکی متکی هستند، کوچک‌ترین اختلال در این بخش‌ها می‌تواند باعث از کار افتادن کامل سیستم‌های پرداخت شود. این اختلال‌ها ممکن است به شکل‌های مختلفی مانند قطع اینترنت، تخریب فیزیکی خطوط فیبر نوری، حملات DDoS یا خاموشی سرورهای مرکزی رخ دهند.
از سوی دیگر، تحریم‌های مالی بین‌المللی یا محدودیت‌های داخلی که در شرایط بحرانی اغلب به‌سرعت وضع می‌شوند، می‌توانند باعث غیرفعال شدن یا مسدود شدن دسترسی به برخی درگاه‌های خارجی و حتی داخلی شوند. گاهی اوقات نیز دولت‌ها برای کنترل بحران، دسترسی به درگاه‌های خاص یا سرویس‌های بین‌المللی را به‌طور موقت مسدود می‌کنند. این وضعیت، فشار مضاعفی به کسب‌وکارهای آنلاین وارد می‌کند که وابسته به تراکنش‌های سریع و مطمئن هستند. بنابراین، در این شرایط، لازم است تا راهکارهایی جایگزین مانند کیف‌پول‌های داخلی، سیستم‌های پرداخت QR Code، رمزارزها یا درگاه‌های نیمه‌مستقل در دستور کار قرار گیرند تا از توقف کامل فعالیت‌های مالی جلوگیری شود و جریان نقدینگی همچنان ادامه پیدا کند.
در زمان بحران، چه ویژگی‌هایی یک درگاه پرداخت را “پایدار” می‌سازد؟
درگاه پرداخت زمانی پایدار تلقی می‌شود که حتی در شرایط بحرانی و غیرقابل‌پیش‌بینی مانند جنگ، قطعی گسترده اینترنت یا حملات سایبری، همچنان بتواند به‌طور مستمر و مؤثر به نیازهای کاربران پاسخ دهد و فرآیند پرداخت را بدون اختلال جدی ادامه دهد. پایداری به این معناست که سیستم پرداخت باید به‌گونه‌ای طراحی شده باشد که کاملاً وابسته به زیرساخت‌های شکننده و آسیب‌پذیر نباشد. به عنوان مثال، درگاه‌های پایدار معمولاً به اینترنت سراسری متکی نیستند و توانایی کار در بسترهای موازی یا محلی را دارند؛ مانند بهره‌گیری از شبکه ملی اطلاعات یا استفاده از مسیرهای ارتباطی جایگزین.
از جمله ویژگی‌های مهم این نوع درگاه‌ها می‌توان به پشتیبانی از نسخه‌های آفلاین یا مبتنی بر QR Code اشاره کرد که حتی در صورت قطع اینترنت نیز امکان انجام تراکنش را فراهم می‌سازند. همچنین، استفاده از سرورهای داخلی متنوع، پراکندگی جغرافیایی مراکز داده، و معماری توزیع‌شده در ساختار فنی اپلیکیشن‌های پرداخت از دیگر فاکتورهایی است که به حفظ پایداری کمک می‌کند. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که فشار زیاد به یک نقطه خاص وارد نشود و حتی در صورت از کار افتادن بخشی از سیستم، سایر بخش‌ها همچنان فعال باقی بمانند.
علاوه بر این، درگاه پایدار باید قابلیت بازگشت سریع به وضعیت عملیاتی پس از وقوع قطعی یا حمله را داشته باشد. این موضوع تنها به ساختار فنی محدود نمی‌شود، بلکه شامل سرعت عمل تیم پشتیبانی، به‌روزرسانی سریع سیستم‌ها، و ارائه سرویس‌های اضطراری به کسب‌وکارها نیز می‌شود. وجود پشتیبانی شبانه‌روزی، ابزارهای گزارش‌گیری آنی، و راهکارهای جایگزین فوری، از نشانه‌های دیگر یک درگاه پایدار و مقاوم در برابر بحران محسوب می‌شود. در نهایت، هدف از طراحی چنین درگاهی، اطمینان از این است که پرداخت‌های کاربران حتی در سخت‌ترین شرایط نیز دچار توقف یا سردرگمی نشود.
مقایسه درگاه‌های پرداخت داخلی و بین‌المللی در شرایط جنگی
در شرایط بحرانی همچون جنگ، درگاه‌های پرداخت داخلی و بین‌المللی هرکدام با مزایا و چالش‌های خاص خود مواجه می‌شوند. معمولاً درگاه‌های داخلی به دلیل وابستگی مستقیم به زیرساخت‌های ارتباطی و بانکی کشور، سریع‌تر و گسترده‌تر تحت تأثیر ناآرامی‌های سیاسی، قطعی اینترنت، تخریب فیزیکی دیتاسنترها یا تصمیمات حکومتی قرار می‌گیرند. با این حال، همین درگاه‌ها به دلیل استقرار مراکز داده، تیم‌های فنی و پشتیبانی در داخل کشور، قابلیت بازگشت سریع‌تر به وضعیت عملیاتی را دارند. یعنی در صورت رفع نسبی بحران، فرآیند احیای خدمات و ارائه پشتیبانی، با سرعت بیشتری انجام می‌شود.
از سوی دیگر، درگاه‌های بین‌المللی مانند PayPal، Stripe یا Square، اگرچه در حالت عادی از نظر امنیت سایبری، قابلیت اتصال جهانی و تنوع خدمات در سطح بالاتری قرار دارند، اما در شرایط بحرانی، وابستگی آن‌ها به اینترنت بین‌الملل و ساختارهای بانکی خارج از کشور، موجب افزایش ریسک عدم دسترسی می‌شود. در کشورهایی که با تحریم‌های اقتصادی یا محدودیت‌های سیاسی مواجه هستند، این درگاه‌ها ممکن است به‌طور کامل مسدود یا غیرفعال شوند. همچنین، در شرایطی که زیرساخت بین‌المللی شبکه دچار اختلال شود، اتصال به این سرویس‌ها نیز با مشکل مواجه خواهد شد. این موضوع به‌ویژه در کشورهای درگیر جنگ یا تنش‌های ژئوپلیتیکی بیشتر به چشم می‌خورد.
با این حال، در کشورهایی که اینترنت بین‌الملل پایدار و بدون فیلترینگ دارند، درگاه‌های خارجی می‌توانند گزینه‌ای قابل‌اتکا باشند. چرا که اغلب از سرورهای ابری، مراکز داده چندمنظوره و سیستم‌های پشتیبانی قوی بهره‌مند هستند. از سوی دیگر، کسب‌وکارهایی که مشتریان بین‌المللی دارند، برای پردازش پرداخت‌های ارزی نیز نیازمند این درگاه‌ها خواهند بود.
آیا رمزارزها راه‌حل امنی برای پرداخت در زمان جنگ هستند؟
در سال‌های اخیر، رمزارزها به‌عنوان یکی از نوآورانه‌ترین راهکارهای پرداخت دیجیتال، مورد توجه بسیاری از کسب‌وکارها قرار گرفته‌اند؛ به‌ویژه در کشورهایی که با محدودیت‌های مالی، تحریم‌های بین‌المللی یا ناپایداری اقتصادی مواجه بوده‌اند. در شرایط جنگی نیز، این ابزارهای دیجیتال به دلیل ماهیت غیرمتمرکز خود، به گزینه‌ای بالقوه برای حفظ جریان مالی تبدیل می‌شوند. رمزارزها برخلاف درگاه‌های بانکی سنتی، به هیچ نهاد مرکزی یا دولت وابسته نیستند و تراکنش‌ها به‌صورت رمزنگاری‌شده در بستر بلاک‌چین انجام می‌شود. همین ویژگی موجب می‌شود که این سیستم در برابر تحریم‌ها، قطع ارتباطات بانکی، یا تخریب فیزیکی زیرساخت‌ها مقاومت بیشتری از خود نشان دهد.
در چنین شرایطی، امکان انجام تراکنش بدون نیاز به تأیید بانک‌ها یا وابستگی به سیستم‌های متمرکز پرداخت، یک مزیت بسیار مهم به شمار می‌آید. به‌ویژه برای کسب‌وکارهایی که نیاز به تسویه‌های بین‌المللی دارند یا با مشتریان خارجی در ارتباط هستند، رمزارزها می‌توانند ابزاری قابل اتکا برای ادامه فعالیت مالی در شرایط بحرانی باشند. از طرفی، سرعت بالا، کارمزد پایین، و قابلیت انجام تراکنش در هر ساعت از شبانه‌روز نیز بر جذابیت این ابزارها افزوده است.
مقاله پرطرفدار تاپین رو از دست نده
با این حال، استفاده از رمزارزها در زمان جنگ همچنان با چالش‌های مهمی روبه‌رو است. نوسانات بسیار شدید قیمت رمزارزها مانند بیت‌کوین یا اتریوم می‌تواند باعث بی‌ثباتی مالی در کسب‌وکارها شود؛ به‌طوری که سود یک روز ممکن است در روز بعد به زیان تبدیل شود. علاوه بر این، عدم آشنایی بخش قابل‌توجهی از کاربران با نحوه استفاده از کیف‌پول‌های رمزارزی و فرآیندهای مربوط به خرید، فروش یا ذخیره‌سازی این دارایی‌ها، محدودیت‌هایی در کاربرد عمومی آن‌ها ایجاد می‌کند.
نبود قانون‌گذاری مشخص و شفاف نیز از دیگر مشکلات مهم این حوزه است. در بسیاری از کشورها، هنوز چارچوب حقوقی مشخصی برای استفاده از رمزارزها تدوین نشده است و همین موضوع می‌تواند ریسک‌های حقوقی و امنیتی برای کسب‌وکارها به همراه داشته باشد. همچنین، تبدیل رمزارز به پول نقد یا دارایی قابل‌استفاده در سیستم‌های محلی، در شرایط بحران ممکن است دشوار یا حتی غیرممکن باشد. به‌ویژه در زمان‌هایی که زیرساخت‌های تبدیل رمزارز غیرفعال یا تحت فشار قرار دارند.
نقش کیف‌پول‌های داخلی در حفظ گردش مالی آنلاین در شرایط جنگی
در شرایط بحرانی که درگاه‌های پرداخت مستقیم بانکی دچار اختلال یا قطعی کامل می‌شوند، نقش کیف‌پول‌های داخلی بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند. این کیف‌پول‌ها که نمونه‌هایی از آن‌ها مانند «آپ»، «سکه»، «جیبیت»، «بادصبا» یا «بله» شناخته شده‌اند، به‌صورت اپلیکیشن‌های مستقل یا گاهی به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت‌یار فعالیت می‌کنند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن‌ها، فراهم‌سازی امکان انجام تراکنش‌های مالی بدون نیاز به درگاه‌های بانکی سنتی و با حداقل وابستگی به زیرساخت‌های آسیب‌پذیر است. به این معنا که حتی در صورت محدودیت شدید در دسترسی به اینترنت یا قطع سراسری درگاه‌ها، کاربران می‌توانند از بستر این کیف‌پول‌ها برای ادامه تبادلات مالی استفاده کنند.
کیف‌پول‌های داخلی معمولاً با ویژگی‌هایی همچون اسکن و پرداخت با QR Code، استعلام و دریافت موجودی، انتقال وجه بدون نیاز به کارت فیزیکی، ذخیره‌ی رمزهای بانکی به‌صورت ایمن، اتصال مستقیم به پلتفرم‌های فروشگاهی و حتی خرید شارژ یا بسته اینترنت طراحی شده‌اند. این ویژگی‌ها آن‌ها را به ابزاری انعطاف‌پذیر در دوران بحران تبدیل کرده است؛ ابزاری که می‌تواند هم برای مشتریان و هم برای فروشندگان، نقش یک لایه پشتیبان پرداختی را ایفا کند.
از دیگر مزایای مهم این کیف‌پول‌ها، فراهم‌سازی امکان یکپارچه‌سازی با سیستم‌های فروش، پوزهای سیار و درگاه‌های فروشگاهی بدون نیاز به اتصال مستقیم به شبکه شتاب است. این ویژگی به‌ویژه در شرایطی که سامانه‌های بانکی به دلایل امنیتی یا فنی از دسترس خارج می‌شوند، اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند. همچنین، برخی از این کیف‌پول‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های NFC یا ارتباط امن بلوتوث، قابلیت پرداخت در محل یا تسویه چهره‌به‌چهره را نیز ارائه می‌دهند که در صورت اختلال شدید اینترنت می‌تواند مفید واقع شود.
به‌کارگیری کیف‌پول‌های داخلی به‌عنوان یک لایه مکمل در کنار سیستم پرداخت آنلاین، به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا در زمان بحران، با حفظ حداقلی جریان نقدینگی، از توقف کامل عملیات جلوگیری کنند. این راهکار همچنین موجب افزایش تاب‌آوری سیستم مالی کشور شده و می‌تواند در بلندمدت، فرهنگ‌سازی مناسبی برای کاهش وابستگی به سیستم‌های متمرکز و پرریسک بانکی ایجاد کند. در نتیجه، توسعه و ترویج استفاده از این ابزارها نه‌تنها یک ضرورت فنی، بلکه یک اقدام استراتژیک برای مدیریت پرداخت‌ها در فضای پرریسک جنگی محسوب می‌شود.
درگاه پرداخت امن چه تفاوتی با درگاه پایدار دارد؟
درگاه امن معمولاً به درگاهی گفته می‌شود که از بالاترین استانداردهای امنیتی برای حفاظت از اطلاعات کاربران بهره می‌برد؛ مانند استفاده از پروتکل‌های رمزنگاری پیشرفته، گواهی‌نامه‌های SSL/TLS، احراز هویت چندمرحله‌ای، و سیستم‌های ضد‌نفوذ (IDS). تمرکز اصلی چنین درگاهی، محافظت از داده‌های حساس کاربران در برابر حملات سایبری، فیشینگ، سرقت اطلاعات کارت بانکی و سایر تهدیدات امنیتی است. اما این ویژگی‌ها به‌تنهایی برای تداوم فعالیت در شرایط بحرانی کافی نیستند.
در مقابل، مفهوم پایداری به توانایی یک درگاه در حفظ و ادامه‌ی سرویس‌دهی حتی در شرایط بحرانی مانند قطع اینترنت، قطعی برق، حملات گسترده سایبری، یا اختلال در زیرساخت‌های ارتباطی اشاره دارد. یک درگاه ممکن است بسیار امن باشد، اما به‌محض قطع ارتباط با اینترنت یا عدم دسترسی به سرورهای متمرکز، از دسترس خارج شود و عملاً کارایی خود را در مواقع حساس از دست بدهد. در چنین مواردی، امنیت به‌تنهایی نمی‌تواند نیاز کاربران را پاسخ دهد، زیرا آنچه در بحران اهمیت دارد، در دسترس بودن سرویس است.
بنابراین، تفاوت کلیدی میان «درگاه امن» و «درگاه پایدار» در هدف و کاربرد آن‌ها در شرایط خاص نهفته است. درگاه امن، بیشتر بر جلوگیری از نفوذ و حمله متمرکز است، در حالی که درگاه پایدار بر استمرار عملکرد و قابلیت اتکا تأکید دارد. برای مثال، در شرایط جنگی یا بحرانی، اگر درگاهی نتواند بدون اتصال سراسری به اینترنت کار کند، حتی اگر امن‌ترین معماری را هم داشته باشد، نمی‌تواند پاسخ‌گوی نیاز حیاتی کاربران باشد.
چه برندهایی در ایران بیشترین تاب‌آوری پرداخت را در بحران‌ها نشان داده‌اند؟
تجربه مواجهه با اختلال‌های گسترده اینترنت و قطعی‌های سراسری در سال‌های اخیر در ایران نشان داده است که برخی برندهای فعال در حوزه پرداخت آنلاین، توانسته‌اند عملکرد قابل‌توجهی از خود به نمایش بگذارند و در مقایسه با رقبای خود تاب‌آوری و پایداری بهتری ارائه دهند. این برندها با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های قوی، از جمله استقرار سرورهای متعدد در مراکز داده داخلی و استفاده از معماری‌های توزیع‌شده، توانسته‌اند خدمات خود را در شرایطی که اینترنت سراسری قطع می‌شود یا به شدت دچار نوسان است، به شکلی نسبی و محدود ادامه دهند.
برای نمونه، درگاه‌هایی مانند زرین‌پال، آیدی‌پی و نقدینو از این دست برندها به شمار می‌روند که با طراحی نسخه‌های آفلاین یا نیمه‌آنلاین، امکان انجام تراکنش‌های مالی حتی در مواقع قطعی گسترده را برای کاربران فراهم کرده‌اند.
علاوه بر این، برخی از این شرکت‌ها با ارائه APIهای امن، سبک و قابل ادغام سریع، امکان اتصال فوری توسعه‌دهندگان و کسب‌وکارها به سیستم‌های پرداخت جایگزین را مهیا ساخته‌اند. این قابلیت به ویژه در زمان بروز بحران و اختلال‌های ناگهانی اهمیت زیادی دارد، چرا که می‌تواند از توقف کامل فرآیند پرداخت جلوگیری کرده و امکان جابجایی سریع بین سرویس‌ها را فراهم کند. چنین انعطاف‌پذیری و سرعت عمل، عامل مهمی در کاهش آسیب‌های اقتصادی و حفظ جریان نقدینگی کسب‌وکارها به شمار می‌رود.
در شرایط جنگی و بحرانی که خطرات متعددی از جمله قطع زیرساخت‌های اینترنت، تحریم‌ها و حملات سایبری وجود دارد، انتظار می‌رود همین برندها با سابقه و تجربه مدیریت بحران بهتر، نقش بسیار کلیدی و مؤثری در حفظ ثبات و تداوم جریان پرداخت‌های آنلاین ایفا کنند. این برندها با بهره‌گیری از دانش فنی، تیم‌های پشتیبانی قوی و شبکه‌های پشتیبان متعدد، می‌توانند به کسب‌وکارها و کاربران کمک کنند تا حد امکان از توقف فعالیت‌های مالی جلوگیری شود و تجربه پرداخت مطمئن‌تری حتی در شرایط دشوار داشته باشند. بدین ترتیب، انتخاب این درگاه‌های پرداخت با تاب‌آوری بالا می‌تواند به یک استراتژی کلیدی برای کاهش ریسک‌ها و تضمین تداوم فعالیت اقتصادی در زمان جنگ تبدیل شود.
هنوز نظری ثبت نشده،نظر خود را ثبت کنید!