پیکاپ و دلیوری حتی برای یک مرسوله!
او می‌گوید مقرون‌به‌صرفگی در لجستیک با کمک هوش مصنوعی امکان‌پذیر است
تصور کنید یک راننده بخواهد به ۱۵ نقطه در سطح شهر تهران برود و تعدادی مرسوله را برساند، حالاتی که ممکن است این راننده حرکت کند تا بسته‌ها را برساند، ۱۵ فاکتوریل است که چند میلیارد حالت مختلف می‌تواند باشد. بنابراین به‌طور قطع ذهن انسان قادر نیست برنامه‌ریزی صحیحی برای بهینه‌ترین حالت انجام دهد. علاوه بر اینها در نظر بگیرید مرسوله‌ها دارای اندازه‌های متنوعی باشد و از طرفی در ظرفیت ناوگان و زمان‌بندی نیز محدودیت وجود دارد و این خود برنامه‌ریزی را پیچیده‌تر می‌کند.
حالا همین پیچیدگی در مقیاس چند هزار مرسوله، میلیاردها حالت مختلف ایجاد می‌کند که الگوریتم‌های استاندارد نرم‌افزاری نیز قادر به حل آن نیست و برای برنامه‌ریزی آن به روش‌های فراابتکاری و هوش مصنوعی نیاز داریم.
محمدجواد حاجیان‌زاده، مدیرعامل اکوپیک در گفت‌وگوی پیش‌رو می‌گوید برای کاربردی‌شدن هوش مصنوعی در صنعت لجستیک نرم‌افزارهای مختلفی تولید کرده‌اند، ولی اصل کار آنها الگوریتم‌های هوشمندی است که بتواند برنامه‌ریزی بهینه انجام دهد.
سابقه فعالیت شرکت اکوپیک به چه سالی برمی‌گردد؟
سابقه فعالیت شرکت به سال ۱۳۸۴ برمی‌گردد که در حوزه نرم‌افزارهای تحت وب و طراحی‌های پرتال‌های اطلاع‌رسانی و نرم‌افزارهای سفارشی برای سازمان‌ها شروع به کار کرد. البته آن زمان شرکت تحت نام دیگری فعالیت داشت. از سال ۱۳۹۵ نیز شروع به طراحی نرم‌افزارهای فروشگاهی کردیم. آن زمان، محصولی به نام شاپی‌سافت طراحی کرده بودیم که یک نرم‌افزار فروشگاه‌ساز بود.
به همین واسطه با تعدادی از مشتریان خود نیز در خصوص مسائل روزمره کاری، ارتباط نزدیک داشتیم و طی مراوده با آنان متوجه شدیم مشکل اصلی این فروشگاه‌ها نرم‌افزار نیست، بلکه لجستیک است. مثلاً متوجه شدیم تعدادی از فروشگاه‌ها جهت ارسال کالاهایشان برای مشتری، پیک موتورسوار استخدام می‌کردند، در حالی که نمی‌توانستند آنها را مدیریت و برنامه‌ریزی کنند؛ زیرا گاهی سفارش‌ها آن‌قدر زیاد بود که پیک کم می‌آوردند و گاهی سفارش‌ها آن‌قدر کم بود که باید حقوق اضافه به پیک می‌دادند. ما مشکلات این فروشگاه‌ها را از نزدیک می‌دیدیم.
شما کار نرم‌افزاری انجام می‌دادید، چه اتفاقی افتاد که تصمیم گرفتید وارد بخش عملیات شوید؟
در همان زمان که مشکلات فروشگاه‌های اینترنتی را بررسی می‌کردم، با حسین خاکباز یکی از کوفاندرهای اکوپیک آشنا شدم که سابقه فعالیت عملیاتی در شرکت‌های مطرح بین‌المللی لجستیکی مانند DHL، آمازون و
wise tech global و از نظر سابقه تحصیلی نیز دکتری حمل‌ونقل از دانشگاه سیدنی دارد؛ همچنین دوست دیگری به نام پیمان خضر در کنار ما بود که دکتری اقتصاد لجستیک داشت و مشاور شرکت‌های بین‌المللی مانند اوبر بود.
حضور همکار دیگری به نام آرتا پیروز با تجربه حضور در فضای استارتاپی آمریکا برای شکل‌گیری هسته اولیه استارتاپ اکوپیک در برنامه‌ریزی و طراحی فرایندها نیز بسیار مغتنم بود. ایشان نیز تحصیلات دانشگاهی در زمینه بیزینس از دانشگاه برکلی آمریکا داشت.
خود من نیز از دانشگاه UTM کوالالامپور، کارشناسی ارشد مهندسی نرم‌افزار و از دانشگاه شهید بهشتی مدرک MBA گرفته بودم. ما چهار نفر، هسته اصلی اکوپیک را تشکیل دادیم. از سال ۱۳۹۷ کار ما در زمینه تولید نرم‌افزارهای برنامه‌ریزی لجستیک آغاز شد و نرم‌افزار داینا اکسپرس را طراحی کردیم.
این نرم‌افزار به‌عنوان نرم‌افزار برنامه‌ریزی حمل‌ونقل دو کار اصلی انجام می‌دهد؛ یکی تخصیص بهینه سفارش‌ها به راننده‌ها و دوم، تعیین مسیر بهینه. این نرم‌افزار را در شرکت‌های مختلفی از جمله دیجی‌کالا، تیپاکس، افق کوروش و به‌پخش به‌صورت آزمایشی اجرا کردیم و به نتایج قابل قبولی رسیدیم.
البته واضح است که شرکت‌های مذکور به دلایل مختلف علاقه‌ای به برون‌سپاری سیستم‌های نرم‌افزاری لجستیکی خود نداشتند. در نهایت با همراهی کوفاندرهای فعلی و با سرمایه‌گذاری شخصی تیم تصمیم گرفتیم با تغییر موضوع و اخذ مجوزهای لازم از جمله مجوز حمل‌ونقل درون‌شهری و…، شرکت نرم‌افزاری را به برند اکوپیک (Eco Peyk) که معنی پیک اقتصادی می‌دهد، تغییر کاربری داده و به‌صورت صد درصدی فعالیت لجستیکی انجام دهیم و از حوزه فروش و خدمات نرم‌افزاری خارج شویم.
در حال حاضر چه سرویس‌هایی را از طریق هوش مصنوعی انجام می‌دهید؟
همان‌طور که می‌دانید حمل‌ونقل لجستیک بخش‌های مختلفی در بازار دارد؛ از جمله حمل‌ونقل بین‌شهری شامل پارسل، LTL، FTL و درون‌شهری شامل On-Demand، Hot Delivery، Same Day Delivery Next Day Delivery و… . الگوریتم‌هایی که ما طراحی کردیم، با استفاده از هوش مصنوعی و روش‌های فراابتکاری به بهینه‌سازی استفاده از ظرفیت و زمان وسایل نقلیه کمک می‌کند. در حال حاضر ما برای بیشتر مدل‌های مذکور الگوریتم‌های بهینه‌سازی را توسعه داده‌ایم، ولی فعلاً در فاز عملیاتی به خدمات Same Day Delivery درون‌شهری می‌پردازیم.
بر اساس همین نیاز، سال ۱۳۹۷ طراحی و توسعه الگوریتم‌ها را آغاز کردیم و حدوداً دو سال طول کشید تا توانستیم به MVP و نسخه اولیه سیستم عملیاتی خود برسیم. از اواخر سال ۱۳۹۹، عملیات را با یک سورتینگ‌سنتر در خیابان یوسف‌آباد تهران با هزینه شخصی کوفاندرهای اکوپیک با سرمایه‌ای بالغ بر ۵۰۰ هزار دلار آغاز کردیم و با چند برند مطرح مد و پوشاک، از جمله چرم مشهد، بادی‌اسپینر، سله‌بن، ناریان و شرکت‌هایی که در حوزه پوشاک فعالیت دارند، شروع به کار کردیم.
این برندها معمولاً سفارش روزانه بالایی دارند، ولی فروشگاه‌های آنلاین بسیار زیادی وجود دارند که تعداد سفارش روزانه زیادی ندارند. ما برای ارائه سرویس به این مشتریان روی مدل‌هایی که بتوانند جمع‌آوری (Pickup) تک‌مرسوله را به کم‌هزینه تبدیل کنند، کار کردیم و در نهایت در سال ۱۴۰۱ توانستیم این مدل را نیز توسعه دهیم.
در حال حاضر بیشتر کدام سرویس‌های لجستیکی را ارائه می‌دهید؟
یکی از سرویس‌های ما سرویس Same Day Delivery در شهر تهران با قیمت ثابت است. با این مزیت رقابتی که حتی یک مرسوله را هم از هر جای تهران پیکاپ می‌کنیم و در همان روز و در یک بازه زمانی بین چهار تا هشت ساعته، پیکاپ و دلیوری انجام شده و به هر نقطه از تهران تحویل داده می‌شود. روزانه سه شیفت عملیاتی داریم و امیدواریم به‌زودی به چهار شیفت کاری برسیم. البته غیر از کسب‌وکارهای بزرگ، صاحبان مشاغل خانگی نیز می‌توانند از این سرویس استفاده کنند. این سرویس به‌عنوان پیک اقتصادی و ارزان به هر نقطه از تهران بسیار مناسب است.
چرا این سرویس را برای کسب‌وکارهای خانگی نیز در نظر گرفتید؟
در واقع، برخی مشتریان ما فروشگاه‌های بسیار کوچکی هستند که حتی ممکن است هر چند روز یک بار، یک سفارش داشته باشند. این دست مشتریان می‌توانند از اپلیکیشن موبایل ما که قابل نصب روی سیستم‌های آی‌اواس و اندروید است، استفاده کنند و با قیمتی ثابت، مرسوله خود را از هر نقطه از شهر تهران به نقاط دیگر شهر ارسال کنند.
شرکت‌های دیگری نیز وجود دارند که تعداد سفارش‌های بالایی دارند و از نیروی انسانی مستقلی برای ثبت سفارش‌های خود بهره می‌گیرند. این شرکت‌ها می‌توانند از API یا پنل تحت وب اکوپیک استفاده کنند و اطلاعات سفارش خود را از طریق فایل اکسلی که در سیستم تعریف شده، ثبت و در همان‌جا بارنامه صادر کنند و روی بسته‌ها با لوگوی خودشان برچسب بزنند. ما بعد از ثبت سفارش پیکاپ می‌کنیم و در شهر تهران دلیوری انجام می‌شود.
آیا قیمت‌ها در صورت تغییر وزن و حجم نیز ثابت می‌ماند؟
قیمت ارسال مرسولات در دو زمینه حجم و وزن متغیر است. به این صورت که اگر ابعاد مرسوله به اندازه یک جعبه کفش و با وزن پنج کیلوگرم باشد با مبلغ ۲۴ هزار و ۹۰۰ تومان به هر جای تهران پیکاپ و دلیوری انجام می‌دهیم و اگر به اندازه یک چمدان کوچک و تا وزن ۱۲ کیلوگرم باشد با قیمت ۳۹ هزار و ۵۰۰ تومان پیکاپ و دلیوری داریم.
البته چنانچه در هر مرحله از پیکاپ، فرستنده بالای ۱۰ مرسوله داشته باشد، به ازای هر مرسوله ۱۹ هزار و ۹۰۰ تومان دریافت می‌کنیم و برای مرسوله‌های بزرگ با تعداد بالای ۱۰ عدد، با قیمت ۳۴ هزار و ۹۰۰ تومان بسته‌ها پیکاپ و دلیوری می‌شود.
مزیت رقابتی اکوپیک چیست؟
مزیت اصلی اکوپیک قیمت پایین و ثابت آن است که برای فروشگاه‌های آنلاین گزینه جذابی است. یکی دیگر از مزیت‌های رقابتی ما نسبت به شرکت‌های پستی (نه شرکت‌هایی که خدمات آندیمند می‌دهند، مانند اسنپ‌باکس و…) این است که به‌صورت تکی نیز پیکاپ انجام می‌دهیم.
مزیت رقابتی دیگر، اعلام زمان تخمینی رسیدن (ETA) به دست فرستنده و گیرنده است. معمولاً شرکت‌های پستی لجستیکی یک بازه زمانی را برای دریافت سفارش تعیین می‌کنند و تحویل‌گیرنده می‌بایست در طول بازه اعلام‌شده در محل حضور داشته باشد. در حالی که در اکوپیک قبل از شروع بازه تحویل به کاربر یک پیامک ارسال کرده و زمان تخمینی رسیدن مرسوله (ETA) را مشخص می‌کنیم.
انعطاف‌پذیری یکی دیگر از مزایای رقابتی اکوپیک است. کاربر به‌عنوان تحویل‌گیرنده یا فرستنده در هر زمان از عملیات می‌تواند زمان یا مکان تحویل را تغییر دهد. حتی تحویل‌گیرنده می‌تواند بدون درگیر کردن فرستنده، آدرس یا زمان تحویل را تغییر دهد. بعد از ثبت سفارش، بلافاصله یک لینک برای تحویل‌گیرنده ارسال می‌شود و او پس از ورود به لینک، می‌تواند تمام فرایندهای عملیاتی را رهگیری کرده و همان‌جا نیز زمان و مکان تحویل را تغییر دهد. این سیستم برای کاربران جذابیت بسیاری دارد.
مزیت بعدی، استفاده بهینه از وسایل نقلیه است. مطابق برنامه‌ریزی، موتورها و وانت‌های اکوپیک؛ پیکاپ و دلیوری‌ها را به‌صورت همزمان در یک مسیر انجام می‌دهند و باعث می‌شود از ظرفیت وسیله نقلیه به‌صورت بهینه استفاده شود و ضمن کاهش ترافیک و آلودگی هوا، قیمت تمام‌شده نیز کاهش یابد.
به‌عنوان مثال، اگر در روز هزار مرسوله با سرویس آندیمند جابه‌جا شود، به هزار موتورسوار نیاز داریم، در حالی که ما این کار را با ۳۰ موتورسوار یا وانت انجام می‌دهیم.
با چه تعداد پرسنل و موتورسوار یا پیک، بسته‌ها را جابه‌جا می‌کنید؟
نیروهای ثابت دفتری اکوپیک ۲۰ نفر نیروی ثابت است که شامل نیروهای فنی نرم‌افزاری و نیروهای پشتیبانی می‌شوند. ما از راننده‌های فریلنسری که کار را به آنها آموزش داده‌ایم و ضمانت‌های لازم را به ما داده‌اند، به‌صورت شیفتی استفاده می‌کنیم و با آنها قرارداد بسته‌ایم.
به این صورت که از هفته قبل به آنها اعلام می‌کنیم که در روز مثلاً شنبه شیفت صبح به چه تعداد راننده نیاز داریم و بر اساس مدل‌های پیش‌بینی لجستیکی، پیش‌بینی سفارش‌ها و تعداد ناوگان را انجام می‌دهیم. این باعث می‌شود ما همیشه ظرفیت لازم برای انجام عملیات را داشته باشیم و هیچ‌وقت نگوییم امروز ظرفیت تکمیل است.
تعداد رانندگان ما بین ۲۰ تا ۱۵۰ راننده در شیفت‌های مختلف متغیر است. برخی از روزهای هفته تعداد سفارش‌ها بالاتر و برخی روزها پایین‌تر است و معمولاً اواسط هفته سفارش‌ها بیشتر است.
مدلی که کار می‌کنیم، به این صورت است که می‌توانیم در ایام مختلف سال ظرفیت ناوگان را افزایش دهیم و بر اساس تعداد سفارش‌ها انعطاف‌پذیر باشیم. مبدع این مدل، شرکت آمازون است؛ به نام آمازون‌فلکس و ما توانسته‌ایم دقیقاً همان مدل را در شرکت اکوپیک پیاده‌سازی کنیم.
از چه مدلی برای جابه‌جایی مرسولات استفاده می‌کنید؟
مدلی که ما از آن برای جابه‌جایی بسته‌ها استفاده می‌کنیم، مدل CROSS DOCK است که در این مدل، مرسوله‌ها پس از جمع‌آوری در سورتینگ‌سنتر، دسته‌بندی می‌شود و در شیفت بعدی، ناوگان دیگری مرسوله‌ها را به صاحبان آنها تحویل می‌دهند.
همچنین عملیات جمع‌آوری و تحویل توسط یک ناوگان انجام می‌شود که از نظر برنامه‌ریزی مدل فوق‌العاده پیچیده‌ای است که الگوریتم‌های ما در کمتر از چند ثانیه برنامه بهینه را تولید می‌کنند. در حال حاضر ما سه شیفت کاری داریم. در هر شیفت که پیکاپ انجام شده باشد، در شیفت بعدی دلیوری انجام می‌شود.
آیا قطعی اینترنت و فیلترینگ فضاهایی مانند اینستاگرام روی تعداد ارسال‌های شما تأثیرگذار بوده است؟
ما برنامه گسترده‌ای برای مارکتینگ بر بستر اینستاگرام آماده کرده بودیم و قرار بود تبلیغات وسیعی را در مهرماه برای کسب‌وکارهای اینستاگرامی داشته باشیم، اما قبل از شروع کمپین، با اتفاقاتی که برای اینترنت رخ داد، متأسفانه برنامه‌ریزی‌های ما نیز تحت تأثیر قرار گرفت و زمان و بودجه زیادی از دست رفت.
همچنین فیلترینگ اینستاگرام باعث شد بسیاری از مشتریان ما فروش‌شان به صفر برسد و حتی مشتریانی که وب‌سایت داشتند نیز فروش‌شان افت پیدا کرد؛ زیرا با وجود داشتن وب‌سایت فروش، از اینستاگرام به‌عنوان فضای ارائه محصولات‌شان استفاده می‌کردند. البته توانستیم با سوئیچ‌کردن روی کسب‌وکارهای بزرگ‌تر مانند بلوبانک یا باسلام و… سهم قبلی خود را در بازار حفظ کنیم، اما قاعدتاً اگر اتفاقات اخیر رخ نداده بود، سهم بالاتری در ارسال داشتیم.
آیا فضای اینترنت داخلی می‌تواند همان فضایی را که در زمان پیش از آن داشتید، برای کسب‌وکارهای لجستیکی ایجاد کند؟
قاعدتاً شرکت‌های لجستیکی مانند هر صنعت دیگری نمی‌توانند در فضای ایزوله به توسعه بیشتر فکر کنند و این صنعت، رشد خود را مرهون ارتباط اینترنتی با خارج از کشور است. به‌عنوان مثال، بسیاری از سرویس‌هایی که از گوگل دریافت می‌کردیم، اکنون در دسترس نیست و این امر می‌تواند روی کیفیت سرویس‌های ارائه‌شده به مردم تأثیر داشته باشد.
هرچه فضای اینترنتی کشور بازتر باشد، بیشتر می‌توانیم از سرویس‌های بین‌المللی بهره‌مند شویم. البته با توجه به تجربه‌های پیشین، ما قطعی اینترنت بین‌الملل را به‌عنوان یکی از ریسک‌ها پیش‌بینی کرده بودیم و این باعث شد کارمان مختل نشود، اما از طرفی وقتی فروش مشتریان کاهش یابد، روی کار ما نیز تأثیر منفی می‌گذارد.
پلتفرم‌های داخلی می‌توانند جایگزین پلتفرم‌های بین‌المللی شوند؟
بعید است در کوتاه‌مدت چنین اتفاقی بیفتد؛ زیرا اینستاگرام فضایی مجازی برای مشغول‌شدن و سرگرمی مردم است و کسب‌وکارها نیز از این فضا استفاده و کالای خود را در محیط پرمخاطب اینستاگرام تبلیغ می‌کردند، در حالی که پلتفرم‌های داخلی این فضا را ایجاد نکرده و صرفاً جهت خریدوفروش طراحی شده‌اند، بنابراین فکر می‌کنم فروشگاه‌های آنلاین اینستاگرام به‌راحتی نتوانند به پلتفرم‌های داخلی کوچ کنند.
منبع کارنگ ❤️
هنوز نظری ثبت نشده،نظر خود را ثبت کنید!